Sıfır Atık Belgesi; bir İşletmenin üretim, tüketim, hizmet ve satış süreçlerindeki atık oluşum sebeplerinin gözden geçirilerek oluşumlarının önlenmesi ve/veya minimalize edilmesi, oluşan atığın yeniden kullanımına öncelik verilmesi, süreçte oluşan atıkların kaynağında ayrı biriktirilerek etkin toplama sisteminin kurulması, toplanan atıkların geri kazanım/geri dönüşümünün sağlanarak,bertarafa gönderilecek atık miktarının azaltılmasını kapsayan, atık yönetim felsefesi olarak tanımlanan ve tüm kaynakların korunmasını hedefleyen bir yaklaşımdır.
Sıfır Atık Projesi Nedir?
Son dönemlerde atık sorunları büyümeye ve tüm dünyayı ilgilendiren büyük problemler arasında yerini almaya başladı. Doğada yaşayan tüm canlılar ve gelecek nesiller için sürdürülebilir bir yaşam oluşturmak adına atılan adımlardan birisi de Sıfır Atık Projesidir. Sıfır Atık Projesi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından desteklenen ve yaygınlaşan önemli konulardan bir tanesidir.
Sıfır atık yönetim sistemini kurmakla yükümlü olanlar ile sistemi gönüllü olarak kurmak isteyenler, Bakanlıkça yetkilendirilmiş çevre danışmanlık firmalarından sıfır atık yönetim sisteminin kurulması ve geliştirilmesinin sağlanması için danışmanlık hizmeti alabilirler.
Sıfır Atık Süreci Nasıldır?
12.07.2019 tarihli 30829 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan “Sıfır Atık Yönetmeliği”, 09.10.2021 tarihli 31623 sayılı “Sıfır Atık Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” kapsamında; Sıfır Atık projesinde sürdürülebilir, kaliteli ve kalıcı bir yaklaşım amacı ile çalışmaların gerçekleştirilebilmesi için yedi aşamadan oluşan yol haritası esas alınır.
1- Odak Noktası: İşletmede sıfır atık yönetim sisteminin kurulmasından, etkin şekilde uygulanmasından ve izlenmesinden sorumlu olacak kişiler belirlenir. Odak Noktası; koordinasyonu ve bilgi akışını sağlayarak sistemi yönetir ve raporlama yapar. 2- Mevcut Durum: İşletmeden oluşan atığın özelliği, atığın miktarı, oluşma sıklığı, atığın kaynağı, kaynağında doğru ayrıştırılması, atığın toplanması ve taşınması, atık geçici depolama alanlarının oluşturulması, depolanan atıkların teslim edildiği yerlere ilişkin bilgileri içeren mevcut atık yönetimi ortaya çıkarılır. 3- Planlama: İşletmede oluşan mevcut durum esas alınarak kuruma özgü termin planı hazırlanır. Planda ihtiyaçlar belirlenerek bu ihtiyaçların temin edilme süresine eğitim takvimi oluşturulmasına ve uygulamanın başlangıç aşamalarına yer verilir. 4- İhtiyaçlar: İşletmede Sıfır Atık Proje Uygulamasında kullanılacak tüm ihtiyaçlar belirlenir ve listelenir. Renk skalasına göre kumbara, poşet, taşıma aracı, konteyner v.b. temin edilir. Atıkların geçici olarak depolanacağı alan mevzuat hükümlerine uygun şekilde kurulur. Uygulamanın ne şekilde ne zaman ve kimler tarafından gerçekleştirileceğine dair talimat listesi hazırlanır. 5- Eğitim-Bilinçlendirme: İşletmede Sıfır Atık Projesinin uygulanması aşamasında verimli bir çalışma olabilmesi adına belirlenen hedef kitleye göre eğitim gerçekleştirilmesi çok büyük önem taşımaktadır. Belirlenen kitleye yönelik uygulamalı eğitim ve bilgilendirme yapılır. Odak noktaları, bakım/onarım sorumluları, kat görevlileri, temizlik görevlileri, geçici depolama alanı sorumluları ve tüm çalışanlar hedef alınarak eğitim tamamlanır. 6- Uygulama: İşletmede atıkların birikeceği ekipmanlar ve etiketlendirmelerinde renk skalası uygulanır. Renklerin insanlar üzerinde algı uyandırmasından kaynaklı ve uygulamada standart oluşturmak adına renk skalası belirlenmiştir.
ATIK KUTULARINDAKİ RENK ANLAMLARI
Kâğıt-Karton Atıkları: Mavi Renk
Plastik Atıklar: Sarı Renk
Cam Atıklar:Yeşil Renk
Metal Atıklar: Gri Renk
Organik Atıklar: Kahverengi
Geri Dönüşemeyen Atıklar: Siyah Renk
Tekstil Atıkları: Pembe Renk
Ekmek Atıkları: Mor Renk
Yemek Artıkları: Beyaz Renk kullanılması gerektiği Bakanlık tarafından belirtilmektedir.
Temin edilen biriktirme ekipmanları işletmede personelin kolayca ulaşabileceği ve uygun görülen alana belirli aralıklar ile yerleştirilir. Ekipmanlara göre etiketlendirme yapılır ve rahat görünebilecek uygun yerlere asılır.
7-Raporlama-İzleme-Önlem-Revizyon: Sıfır atık uygulamasındaki tüm atıkların kayıtları tutulur. Uygulamanın etkinliğini değerlendirmek amacı ile izleme ekipleri süreci takip eder. Elde edilen verilere ilişkin raporlama yapılır, eksikler tespit edilir geliştirilmesi gereken durumlar belirlenir ve önlemler alınarak uygulamanın devamlılığı sağlanır.
E-ÇBS Sıfır Atık Nasıl Girilir?
Entegre Çevre Bilgi Sistemi üzerinden Sıfır Atık Bilgi Sistemine İşletme bazında atıkların girişlerinin yapılması gerekmektedir. İşletmesinde sıfır atık projesi uygulayanlar Sıfır atık yönetim sistemi kapsamında toplanan atıklara ilişkin aylık bilgileri, takip eden ayın onbeşine kadar sıfır atık bilgi sistemi üzerinden bildirmekle ve her yıl mart ayı sonuna kadar bir önceki yıla ait bilgilerin veri kontrollerini tamamlamakla, bildirime esas bilgi ve belgeleri muhafaza etmekle yükümlüdürler.
İşletmede sııfr atık kapsamında toplanan atıklar için Sıfır Atık Bilgi Sistemi üzerinden atık teslim tarihi, atık türü, atık miktarı ve teslim belgesi bildirilmektedir.
Sıfır Atık Belgesi Nedir?
Atıkların geri dönüşüm ve geri kazanım süreci içinde değerlendirilmeden bertarafı hem maddesel hem de enerji olarak ciddi kaynak kayıpları yaşanmasına neden olmaktadır. Dünya üzerindeki nüfus ve yaşam standartları artarken tüketimde de kaçınılmaz şekilde bir artış yaşanmakta ve bu durum doğal kaynaklarımız üzerindeki baskıyı artırarak dünyanın dengesini bozmakta, sınırlı kaynaklarımız artan ihtiyaçlara yetişememektedir. Bu durum göz önüne alındığında, doğal kaynakların verimli kullanılmasının önemi daha da ortaya çıkmaktadır. Bu nedenledir ki son yıllarda tüm dünyada sıfır atık uygulama çalışmaları hem bireysel hem kurumsal hem de belediye genelinde yaygınlaşmaktadır.
Sıfır atık yaklaşımının esas alınması ile sağlanacak avantajlar;
Verimliliğin artması,
Temiz ortam kaynaklı olarak performansın artması,
İsrafın önüne geçildiğinden maliyetlerin azaltılması,
Çevresel risklerin azalmasının sağlanması,
Çevre koruma bilincinin kurum bünyesinde gelişmesine katkı sağlandığından çalışanların “duyarlı tüketici” duygusuna sahip olmasının sağlanması,
Ulusal ve uluslararası pazarlarda kurumun “Çevreci” sıfatına sahip olmasının sağlanması, bu sayede saygınlığının arttırılmasıdır.
Sıfır Atık Belgesi Nasıl Alınır?
Sıfır atık bilgi sistemi uygulamasına EÇBS üzerinden tesis bazlı olarak erişim sağlanmaktadır. Faaliyetler girişlerini tesis kaydı üzerinden yapacaktır.
Kurum bilgilerim bölümüne yıllık oluşan atık miktarı, personel sayısı, nüfus, kat sayısı, koridor uzunluğu vs. gibi bilgiler eklenmelidir. Kurum Türünüze göre bilgi girişi yapılmalıdır.
Sıfır Atık Temel Seviye Belge Başvuru Adımları;
Sıfır atık yönetim sistemi kapsamında personelin görevlendirilmiş olması gerekmektedir.
Bina/yerleşke de en az ikili toplama sistemi kapsamında atıkların toplanması ve belediye/lisanslı firmaya teslim etmesi gerekmektedir.
Oluşan atık pillerin, bitkisel atık yağların, atık motor yağlarının ayrı olarak toplanıyor olması gerekmektedir.
Oluşan atık elektrikli ve elektronik eşyaların mevzuatında yer alan gruplamaya göre ayrı ayrı toplanıyor olması gerekmektedir.
Oluşan tehlikeli atıkların çeşitlerine göre ve diğer atıklardan ayrı olarak toplanıyor olması (Yağ filtreleri, boya, toner-kartuş, basınçlı kap, tehlikeli atıklarla kontamine olmuş ambalaj vb.) gerekmektedir.
Oluşan tıbbi atıkların ayrı olarak toplanıyor ve yönetiliyor olması gerekmektedir.
Oluşan biyo-bozunur (bahçe atıkları, meyve-sebze atıkları, çay posaları gibi.) atıkları ile kompost oluşturulması gerekmektedir.
Toplanan atıkların geçici olarak depolanacağı Geçici Depolama Alanının yapılmış olması gerekmektedir.
Tüm biriktirme ekipmanlarının bu Yönetmeliğin 14.maddesinde yer alan renk skalasına uygun olması gerekmektedir. Fotoğraf sisteme yüklenmektedir.
Tüm biriktirme ekipmanlarının üzerinde atık türüne özgü bilgilendirici işaret veya yazıların yer alması gerekmektedir. Fotoğraf sisteme yüklenmektedir.
Sıfır Atık Yönetim Sistemine ilişkin gerekli bilgilendirme eğitimlerinin yapılması,
Belediye genelinde uygulanan sıfır atık yönetimine ilişkin verilerin Sıfır Atık Bilgi Sisteminde kayıt altına alınması gerekmektedir.
Sıfır atık bilgi sistemi üzerinden yukarıdaki adımlar takip edilerek Sıfır Atık Belge Başvurusu sistem üzerinden tamamlanmaktadır.
Sıfır Atık Zorunlu Mudur?
12.07.2019 tarihli 30829 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan “Sıfır Atık Yönetmeliği” Ek-1 Listesine tabi olan işletmelerde Sıfır Atık sisteminin kurulması ve sıfır atık belgesinin bulunması zorunludur. Sıfır Atık Belgesi beş yıl geçerlidir. Sıfır atık belgesine sahip yerler il müdürlükleri tarafından belge geçerlilik süresi içerisinde asgari bir defa denetlenir. Sıfır atık belgesi, temel, gümüş, altın ve platin olmak üzere dört seviyede düzenlenir. Temel seviyede sıfır atık belgesi için kriterler EK -3’te yer alır. Gümüş, altın ve platin sıfır atık belgeleri için puanlama kriterleri ise EK-4 doğrultusunda Bakanlıkça belirlenir.
Sıfır Atık Hangi Kurumlar/İşletmeler İçin Zorunludur?
Sıfır Atık Yönetim Sistemine Geçmesi Gerekenler
1.GRUP • Kamu Kurum ve Kuruluşları
2.GRUP • Organize Sanayi Bölgeleri
-Havalimanları
-Limanlar
-İş merkezi ve Ticari Plazalar
100 ve üzeri ofis/büro kapasiteli
-Alışveriş Merkezleri
5000 metrekare ve üzeri
-ÇED Yönetmeliği’nin Ek-1 Listesinde Yer Alan Sanayi Tesisleri
-Eğitim Kurumları ve Yurtlar
250 ve fazla öğrencisi bulunanlar
-100 Oda ve Üstü Konaklama Kapasiteli İşletmeler
-Sağlık Kuruluşları
100 yatak ve üzeri kapasiteli
-Akaryakıt istasyonları ve dinlenme tesisleri
-300 ve üzeri konuta sahip siteler
-Zincir marketler
3.GRUP
Alışveriş Merkezleri 1000-4999 metrekare
-İş Merkezi ve Ticari Plazalar
100 ve üzeri çalışanı bulunanlar
-Tren ve Otobüs Terminalleri
-ÇED Yönetmeliği Ek-2 Listesinde Yer Alan Sanayi Tesisleri
Eğitim Kurumları ve Yurtlar
-50-249 arası öğrencisi bulunanlar
-50-99 Arası Oda Konaklama Kapasiteli İşletmeler
-Sağlık Kuruluşları
50-99 arası yatak kapasiteli
-Serbest Bölgeleri, Sanayi Siteleri
4.GRUP Alışveriş Merkezleri
-1000 m2’den az Eğitim Kurumları ve Yurtlar 50’den az öğrencisi bulunanlar
-50’den Az Oda Konaklama Kapasiteli İşletmeler
-Sağlık Kuruluşları 50’den az yatak kapasiteli
-İş Merkezi ve Ticari Plazalar 100’den az çalışanı bulunanlar
-Laboratuvarlar, Hukuk Büroları, Dernek, Kooperatif, Çevre Danışmanlık Firmaları ve Meslek Kuruluşları, Tüzel Kişiliğe Sahip Kuruluşlar 50’den fazla çalışanı bulunanlar
-Kafeterya ve Restoranlar 400 m2’den fazla
-Kargo Şirketleri Dağıtım merkezleri ve şubeleri
-27/11/2014 tarihli ve 29188 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği kapsamında ambalajlı ürün satışı yapan yerler Dağıtım merkezleri ve şubeleri
Sıfır Atık Belgesi Alması Gereken Kurumlar aşağıdaki gibi özetlenmiştir;
--casem.jpg)
