Karbon vergisi, üreticilerin kendilerine belirlenene sera gazı emisyon sınırlarını aşmaları halinde karbon emisyonu tonu başına ödedikleri vergiye denir. Karbon vergisi, hükümetler tarafından uygulanan caydırma amacıyla uygulanan sera gazı kontrol sistemidir. Karbon Vergisi ile amaçlanan büyük endüstirlerin sebep olduğu sera gazı emisyonlarını azaltmalarını sağlamaktır. Tüm üreticiler karbon vergisine dahil değildir. Bireyler için karbon vergisi uygulanmamaktadır. Dünya da bireyler için karbon vergisi uygulaması bulunmamaktadır.
Karbon ayak izi vergisi sorusuna verilebilecek kısa cevap, karbon vergisidir. Karbon vergisi ile karbon ayak izi vergisi aynı anlamı taşır. Ülkemizdeki karbon vergilendirmesi ile ilk gündem, Avrupa Birliği'nin 2026 yılı itibarıyla bazı sektörlerden alınan ürünlere ithalatçılar için karbon vergisi uygulayacağını duyurmasıyla başlamıştır. Ancak Türkiye'nin iklim değişikliğiyle mücadele planları arasında yer alan Türkiye Karbon Vergisi'nin uygulanıp uygulanmayacağı veya bir emisyon ticaret sistemi mi tercih edileceği henüz netlik kazanmamıştır. Türkiye İklim Kanunu'nun yürürlüğe girmesiyle bu durum netleşecektir. Bu yazıda ele alınacak karbon vergisi bilgileri, emisyon ticaret sistemi ve karbon vergisinin hibrit olarak uygulanabileceği öngörüsüyle aktarılacaktır.
Karbon Vergisi Ne Zaman Uygulanacak?
Karbon vergisi, ilk kez 1990’larda Birleşmiş Milletler toplantılarında, katılımcı ülkeler arasında tartışılmaya başlandı. 2005 yılında Avrupa Birliği (AB) tarafından kabul edildi ve AB’nin iklim değişikliği ile mücadelesi kapsamında uygulamaya başlandı. 2005 yılından günümüze kadar AB ülkeleri arasında hâlâ uygulanmaktadır. Karbon Vergisi Türkiye de ne zaman uygulanacak sorusunun cevabı henüz net değil. Türkiye karbon ayak izi vergisi uygulanacak mı sorusunun cevabını ancak iklim kanununun yürürlüğe girmesi ile öğrenebileceğiz. Ülkemizde karbon vergisi ile yapılmış bir resmi açıklama bulunmamaktadır. Ancak karbon vergisi ile ilgili yayınlanan Karbon Piyasalarının İşletilmesine İlişkin Yönetmelik Taslağı mevcut olup, bu taslak emisyon ticaret sistemi altyapısına yönelik yayınlanmış bir taslaktır.
Avrupa Birliği tarafından uygulanacak olan karbon vergisi ile net açıklamalar mevcuttur. Bu vergilendirme sadece Avrupa Birliğine ihracat yapan 6 sektörü ilgilendirmektedir. Avrupa Birliği, çevresel etkileri en aza indirme mücadelesine, kendisine ihracat yapan ülkelerinde katılması için somut adımlar atmıştır. Birlik ülkelerinde uygulanan sıkı çevresel kurallar nedeniyle üretim faaliyetlerini birlik dışına taşıyan işletmelerin son yıllardaki artışı, üye ülkelerde çeşitli sosyoekonomik etkiler yaratmıştır. Avrupa Birliği yerleşik olarak üretim yapan tesisler ile birlik dışında üretim yapan tesislerin AB pazarında eşit rekabet şartlarına sahip olması için, 1 Ocak 2026 tarihi itibariyle Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) uygulamasına başlayacağını duyurmuştur.
Karbon Vergisi Kimlere Uygulanacak?
Ülkemizdeki Karbon Vergisi uygulamasını iki kategoriye ayırmak gerekir:
- Türkiye'den Avrupa Birliği'ne ihracat yapan işletmelerin dolaylı olarak etkileneceği Avrupa Birliği Karbon Vergisi; Bu uygulama 6 sektörede (Çimento, Demir-Çelik, Alüminyum, Gübre, Hidrojen ve Elektrik) belirlenmiş olan ürünleri Avrupa Birliğine ihraç eden işletmelerin Avrupa Birliğinde yerleşik olan müşterilerine uygulanacaktır. Bu vergilendirme türünde ürün bazlı olarak vergilendirme uygulanacaktır.
- Türkiye'de üretim yapan tesislerin doğrudan etkileneceği Türkiye Karbon Vergisi; Ülkemizde üretim yapan ve yoğun enerji kullanan büyük endüstriyel üreticiler için uygulanacaktır. Türkiye Karbon Vergisi ilk olarak Sera Gazı İzleme yönetmeliğine tabi olan ve C kategoride yer alan üreticilere uygulanacaktır. Bu karbon vergilendirme türünde tesis bazlı olarak vergilendirme uygulanacaktır.
Karbon Vergisi Uygulaması Nedir?
Türkiye Karbon Vergisi uygulaması, verilen sera gazı sınırını aşan işletmelerin karbon gazı eşdeğeri tonu başına vergi ödemesi şeklinde uygulanır. Karbon Vergisi uygulamasına tabi olan işletmelere, bakanlık tarafından yıllık sera gazı salım sınırı belirlenecektir. Yıllık sera gazı miktarı karbon ayak izi olarak raporlanacak. Takvim yılı bitiminde verilen karbondiksit gazı sınırını aşan işletmelere, aşılan sera gazı miktarının karbon gazı eşdeğeri kadar karbon vergisi tahakkuk edilecektir. Bu sistem emisyon ticaret sistemi işleyişidir. Takvim yılı bitiminde sera gazı sınırını aşmayan işletmelere karbon vergisi tahakkuk edilmeyecektir. Ek olarak sınırında altında sera gazı salımı yapan işletmeler, salım yaptıkları miktar ile kendilerine verilen sera gazı salım sınırı arasındaki farkı satarak gelir elde edebileceklerdir.
Avrupa Birliği karbon vergilendirme uygulaması ile ilgili detaylı bilgi için SKDM linkine tıklayabilirsiniz.
Karbon Vergisi Uygulayan Ülkeler
Karbon Vergisi uygulaması ilk olarak 2005 yılında Kyoto Protokolü ile devreye girmiştir. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi sonucunda belirlenen 1,5 derece hedefine ulaşmak için, emisyon salımı yüksek olan ülkelere sınırlamalar getirilmiştir. Sınırlamalara uymayan ülkelerden Birleşmiş Milletler iklim değişikliği fonuna aktarılmak üzere emisyon vergisi alınması kararlaştırılmıştır. Ülkeler bu yaptırımla karşı karşıya kalmamak amacıyla kendi üreticilerine emisyon sınırlamaları uygulamıştır. Yüksek sera gazı salımı yapan işletmelere caydırıcılık olmsı amacıyla karbon vergisi uygulaması yapılmasına karar verilmiştir.
Günümüzde karbon vergisi uygulanan ülkeler, Avrupa Birliği üye ülkeleri, Arjantin, Kanada, Şili, Çin, Kazakistan, Kolombiya, Danimarka, Norweç, Singapure Güney Afrika, İsveç, İngiltere ve Ukranyadır. Karbon Vergisi uygulaması için hazırlıklara devam eden ülkeler ise; Brezilya, Brunei, Endonezya, Pakistan, Rusya, Sırbistan, Tayland, Vietnam ve Türkiyedir.
Karbon Ayak İzi Vergisi
Karbon Ayak İzi Vergisi,sera gazı emisyonlarını yüksek miktarda salınım yapan işletmelere uygulanan vergidir. Karbon Ayak İzi Vergisi, sadece işletmelere uygulanan bir vergi sistemi olup, bireylere uygulanmamaktadır. İşletmeler, yüksek miktarlarda fosil yakıt kullanarak enerji tüketimi yoluyla sera gazı emisyonlarına sebep olurlar, sebebp olunan sera gazları miktarları karbon dioksit eşdeğeri olarak hesaplanır ve bu miktar üzerinden karbon ayak izi vergilendirmesi uygulanır.
Türkiye de Karbon Vergisi
Türkiye Karbon Vergisi uygulaması henüz bulunmamaktadır. Son günlerde maliye bakanı Sn.Mehmet Şimşek in Karbon Ayak İzi Vergisi açıklamaları nedeniyle, Türkiye'de Karbon ayak izi vergisi var mı sorusu oldukça gündeme gelmiştir. Türkiyede Temmuz 2024 tarihi itibariyle karbon ayak izi vergisi uygulaması bulunmamaktadır. Ancak iklim kanunun devreye girmesi ile birlikte türkiye karbon ayak izi vergisinin uygulamaya geçmesi ön görülmektedir.
.jpeg)
paylaş
twittle
paylaş
paylaş
