Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) ya da İngilizce adıyla Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM), uluslararası karbon emisyonu geçişlerini kontrol etmek amacıyla düzenlenen, Yeşil Mutabakat iklim planlamasının en önemli bölümlerinden biridir. SKDM karbon emisyonunu azaltmayı ve uluslararası karbon kaçağını kontrol altında tutmayı vergilendirme sistemiyle gerçekleştirmeyi hedefler.
CBAM hangi sektörleri kapsıyor?
Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) veya SKDM’nin kapsadığı sektörler öncelikle ihracatın yüksek olduğu büyük çaplı sektörlerdir. CBAM Elektrik ve Hidrojen, Alüminyum, Çimento, Demir-Çelik, Gübre gibi yüksek emisyon yoğunluğuna sahip sektörler ile ilgilenir. Bu gibi büyük sektörleri, ihracat faaliyetlerinden doğabilecek karbon kaçağını önlemek adına belirli kısıtlamalara ve vergilendirmelere tabii tutar.
CBAM-SKDM yazılımı nedir ve nasıl çalışır?
CBAM-SKDM yazılımları Avrupa Birliğine ithalat gerçekleştiren ve yasal düzenlemelere tabii tutulmuş firmaların gömülü emisyonlarını kolaylıkla hesaplayabilmeleri için geliştirilmiş yazılımlardır. CBAM yazılımları kullanıcıdan ihraç edilen ürünlerin miktarı, üretim sürecinde kullanılan kaynakların kullanım miktarlarını, ürünlerin GTIP kodları gibi verileri alıp işleyerek 3 kapsamda ton karbon eş değeri hesaplar. Hesaba göre kullanıma hazır CBAM Raporu oluşturur ve kullanıcıya sunar. Bazı yazılımlar, hazırlanan emisyon raporlarını direkt olarak tedarikçiden ithalatçıya CBAM raporlama zamanlarında ulaştıracak şekilde geliştirilmiştir.
CBAM yükümlülüklerini yerine getirmek için firmalar neden özel yazılımlara ihtiyaç duyar?
Firmalar CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) yükümlülükleri gereğince gömülü emisyon hesabı yaparken hata olmaması veya veri toplama aşamasının zorluğu gibi sebeplerden özel yazılımlara ihtiyaç duyabilir. CBAM yazılımları formata uygun rapor oluşturmanın gündeme getirebileceği zorlukları firmalara kolaylık sağlamaktadır. Verilerin bir arada saklanabiliyor olması, düşük maliyetli olması ve hesaplama kolaylığı sağlıyor olması firmaların CBAM yazılımlarını tercih etmelerine sebep olarak gösterilebilir.
CBAM raporlamasında dijital çözümler neden gereklidir?
Bazı durumlarda CBAM raporlaması yapılırken insan hatası sonucu hesaplamanın doğruluğu tehlikeye düşebilir. Bu gibi durumlar CBAM/SKDM yazılımları ile kolaylıkla önlenebilir. İhraç edilen ürünlerin sayısına bağlı olarak yaşanabilecek karmaşıklıkların önüne geçmek dijital çözümlerin yardımıyla sağlanabilmektedir. Bunların yanı sıra, dijital çözümler ile ithalat ve ihracat yapılan ürünlerin süreçleri bir platformda düzenli olarak tutulabilir.
CBAM-SKDM yazılımı hangi verileri toplar ve işler?
CBAM/SKDM yazılımlarının hesaplama yapıp rapor oluşturabilmesi için birkaç ana başlıkta kullanıcıdan veri toplaması gerekir. Üretilen ürünün hammadde bilgileri, üretilen ürünün detay bilgileri, ürünlerin GTIP kodları ve karbon emisyon hesabı yapılabilmesi için gerekli olacak kaynak tüketim verileri, yani faaliyet verileri kullanıcıdan istenecek verilerin bazıları olabilir. CBAM/SKDM yazılımları bu gibi verileri kullanıcıdan toplar ve otomatik rapor oluşturabilmek adına gerekli hesaplamalar için işler.
Sınırda karbon düzenleme sürecini yönetmek için yazılım nasıl kullanılır?
Sınırda karbon düzenlemesine tabii tutulan firmalar için CBAM/SKDM raporlama dönemlerinin takibi yazılım ile kolayca yapılabilir. Kayıtların düzenli bir şekilde gruplanarak saklanması ve raporlama zamanının bitmeye yakın uyarı verebilecek olması CBAM/SKDM başlığı altındaki iki kritik noktaya çözüm sağlıyor olmaktadır. Zamanında ve düzenli olarak hesaplama yapıldıktan sonra otomatik raporlama sistemleri ile süreç kolaylıkla sonlandırılabilir.
CBAM-SKDM yazılımı hangi teknik özelliklere sahip olmalıdır?
CBAM düzenlemelerine tabii olan firmalar CBAM yazılımlarını tercih edebilirler. Bu yazılımları tercih ederken birtakım özelliklere bakılmalıdır. CBAM/SKDM yazılımlarının karbon ayak izi hesaplama modüllerinde kullanılan emisyon verilerinin doğru ve kanıtlanabilir olması çok önemlidir.
CBAM raporlama yazılımlarında, CBAM aşamalarının gereksinimlerini yerine getirebilmek için her sektör ayrı olarak göz önünde bulundurulmalıdır. Her sektörün ilgilenilmesi ve takip edilmesi gereken kendine has durumları olabilmektedir.
Bu yazılımlarda, tedarikçilerin ithalatçılara zamanında emisyon raporlarını ulaştırabilmesi için sorunsuz çalışan bir zaman takibi sistemi olmalıdır. Her çeyrekte tedarikçiye raporlama için uyarı veren bir sitem tercih sebeplerinden biri olarak sayılabilir. Emisyon raporlarını sistem üzerinden direkt olarak ithalatçılara ulaştırabilen bir yazılım süreci daha düzgün yönetebilmek adına daha doğru bir tercih olacaktır.
Hangi sektörler CBAM uyumluluğu sağlamak için SKDM yazılımına ihtiyaç duyar?
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının kapsadığı tüm sektörler, emisyon raporlamalarını ithalatçıya ulaştırabilmek için CBAM/SKDM yazılımlarını tercih edebilir. Özellikle ihracatın ve aynı zamanda gömülü emisyonun yüksek olduğu Alüminyum, Çimento, Demir-Çelik gibi büyük sektörler SKDM yazılımlarına ihtiyaç duyabilir. Bu gibi büyük sektörlere hizmet eden firmalar dışında küçük ve orta ölçekte firmalar da emisyon raporlarının doğru şekilde ve doğru zamanlarda ithalatçıya ulaşması için CBAM yazılımlarına ihtiyaç duyabilir.
CBAM sürecinde manuel raporlama ile yazılım tabanlı raporlama arasındaki farklar nelerdir?
CBAM raporlama yazılımlarında, her seferinde aynı kalitede göze hitap eden raporları çok kısa sürede oluşturmak mümkündür. Bu işlem manuel raporlamada hata yapımına açık olmaktadır ve her seferinde aynı kaliteyi yakalamak için vakit ayırmak pek mümkün olmayabilir. Yazılımla hazırlanan raporlarda, zaten yazılıma girilmiş verilerden oluşturulacak grafikli gösterimler kullanıcının tek tuş uzağındadır. Manuel raporlamada tek bir firmanın her çeyrekte oluşturmak durumunda kaldığı raporlar düşünülürse yazılım ile rapor oluşturmak firmalara zamandan yüksek ölçüde avantaj sağlamaktadır.
CBAM-SKDM yazılımı kullanmanın işletmelere sağladığı en büyük avantajlar nelerdir?
CBAM-SKDM yazılımlarının işletmelere sağladığı avantajlara örnek olarak öncelikle zamandan tasarruf verilebilir. Emisyon raporu oluşturmada tek tuşla rapor oluşturmak işletmelere zaman kazandıracaktır. Bir diğer avantaj ise SKDM kapsamında işletmelerin hazırlamak durumunda olduğu raporlamalarda zamanlamanın insan hatasına yer olmadan sistem tarafından takip edilecek oluşudur. Yazılım, raporlama zamanlarının yaklaşmakta olduğu an kullanıcıya uyarı verecektir. Böylelikle ithalatçılara emisyon raporları gecikmeden ulaşacak, herhangi bir cezaya maruz kalınmayacaktır.
Yeni çevresel düzenlemeler ve ESG standartları CBAM yazılım geliştirme sürecini nasıl etkileyecek?
Yazılım ve teknoloji halihazırda sürekli gelişen ve ilerleyen alanlar olduğundan, yeşil teknoloji de aynı şekilde gelişime ve değişime hazırdır. Yeni çevresel düzenlemeler ve güncellenebilecek ESG standartları, CBAM yazılımlarına da gerektiği yerde entegre edilebiliyor olacaktır.
